10. Sınıf Dil ve Anlatım Ders Kitabı Cevapları (Anlatımın Özellikleri)

Anlatımın Özellikleri

Metin İnceleme

1.    Açık bir anlatımda fikirler, duygular açık ve net şekilde anlatılmalıdır. Buna göre yukarıdaki metinlerden hangisinin açık anlatıma sahip olduğunu belirtiniz.

CEVAP:

Birinci metin açık anlatıma sahiptir.

2. Açık anlatımlarda, anlatılacak hâlin ve olayın, betimlenecek görünüşün, sezginin, dile getiri­lecek duygunun ve düşüncenin anlatıcının zihninde açık ve net biçimde belirlenmesi gerekir. Anla­tılacak, dile getirilecek, betimlenecek hususların dilin bilinen ve kabul edilen kurallarına uyularak düzenlenmesi zorunludur. Buna göre yukarıdaki metinlerden hangisi açık bir anlatıma sahip değildir? Niçin? Sözlü olarak ifade ediniz.

     CEVAP:

İkinci metin açık anlatıma sahip değildir. Çünkü bu metinde çok sayıda anlatım bozukluğu yapılmış ve metnin anlaşılırlığı zayıflamıştır.

3. Güzel bir anlatım için sözlü veya yazılı ifadenin hiçbir engele uğramadan akıp gitmesi; ses akışını bozan, söylenmesi güç seslere ve kelimelere yer verilmemesi; gereksiz söz tekrarından kaçı­nılması gerekir. Buna göre yukarıdaki metinlerden hangisinin güzel anlatıma örnek olamayacağını açık­layınız.

     CEVAP:

İkinci metin güzel anlatıma sahip değildir. Çünkü bu metinde ses akışını bozan, söylenmesi güç seslere ve kelimelere yer verilmiş, dilbilgisi kurallarına uymamaktan kaynaklanan “ifadenin hiçbir engele uğramadan akıp gitmesi” kuralına da uyulmamıştır.

Anlama ve Yorumlama

1.etkinlik

İncelediğiniz metinleri tablodaki özelliklere göre değerlendiriniz.

CEVAP:

Özellikler	1. Metin	2. Metin
Fikirler, duygular açık ve net biçimde anlatılmış.	X
Anlatılanları okuyucu net şekilde anlıyor.	X
Anlaşılmayan ifadeler var.		X
Anlatılanlar bilinen dil kurallarına uyularak aktarılmış.	X
Ses akışını bozan, söylenmesi güç sesler, kelimeler var.		X
Fikirler, duygular anlatılırken muğlâk ifadeler kullanılmış.		X
Gereksiz ses ve kelime tekrarlarına yer verilmemiş.	X
Kelime ve cümle düzeyinde gereksiz ifadeler var.		X
Karmaşık ve anlaşılması güç cümleler kullanılmış.		X
Gereksiz deyim ve terimlere yer verilmiş.		X
Dil ve ifade gayet sade, gösterişsiz ve süssüzdür.	X
Kullanılmayan söz ve söz öbeklerine yer verilmiş.		X
Söylenmek istenenler kısa ve kesin ifadelerle dile getirilmiş.	X
Devrik ve bitmemiş cümlelere yer verilmiş.	X

                                                                                     

Açık, duru anlatım ile kapalı anlatımın özellikleri nelerdir? Tablodan ve metinlerden hare­ketle tartışınız. Sonuçları maddeler hâlinde defterinize yazınız.

CEVAP:

Açık ve duru anlatım anlatımın özellikleri:

ü  Fikirler, duygular açık ve net biçimde anlatılır.

ü  Anlatılanları okuyucu net şekilde anlar.

ü  Anlatılanlar bilinen dil kurallarına uyularak aktarılır.

ü  Gereksiz ses ve kelime tekrarlarına yer verilmez.

ü  Dil ve ifade gayet sade, gösterişsiz ve süssüzdür.

ü  Söylenmek istenenler kısa ve kesin ifadelerle dile getirilir.

Kapalı anlatımın özellikleri:

ü  Anlaşılmayan ifadelere yer verilir.

ü  Ses akışını bozan, söylenmesi güç ses ve kelimelere yer verilir.

ü  Fikirler ve duygular anlatılırken muğlâk ifadeler kullanılır.

ü  Kelime ve cümle düzeyinde gereksiz ifadeler kullanılır.

ü  Karmaşık ve anlaşılması güç cümleler kullanılır.

ü  Gereksiz deyim ve terimlere yer verilir.

ü  Kullanılmayan söz ve söz öbeklerine yer verilir.

Yukarıdaki tablodan yararlanarak aşağıdaki şemaya açık bir anlatımın özelliklerini yazınız.

CEVAP:

Açık Bir Anlatım Özellikleri
Akıcı	Söyleyişin pürüzsüz olması, bir yazının kolayca ve zevkle okunmasıdır. Uzun cümlelerde aynı hece ve eklerin tekrar edilmesi akıcılığı bozar.
Duru	Parçada veya cümlede gereksiz sözcük kullanılmamasıdır.
Yalın	Sanatlı söyleyişlerden, süsten uzak durmaktır. Gereksiz ayrıntılara, sanatsal söylemlere girilmemesidir.

Ölçme ve Değerlendirme

A.   Aşağıdaki yargıları doğru-yanlış (D/Y) olarak değerlendiriniz.

(  D )  Özne, tümleç, yüklem sırasına uymak bizi hatalı cümle kurma tehlikesinden korur.

(  D  ) Hatalarımızın bir kısmı kelimeleri yanlış anlamda kullanmamızdan doğmaktadır.

(  D )  Uzun cümlelerde özne-yüklem uyumunu sağlamak zordur.

B. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle doldurunuz.

Sık sık devrik cümle kurmak anlam karışıklığına yol açabilir.

Doğru cümle kurmanın kurallarından biri de özne-yüklem uyumudur.

C.   Aşağıdaki tabloda sözlü ve yazılı metni duru ve akıcı kıldığını düşündüğünüz özelliklere (*) işareti koyunuz.

1.     Cümle öğelerinin sıralanışına dikkat etmek	*
2.  Devrik cümlelere fazla yer vermemek	*
3.  Özne - yüklem uyumuna dikkat etmek	*
4.  Uzun cümleler kurmamak	*
5.  Kelimeleri doğru kullanmak	*
6.  Noktalama işaretlerini yerli yerinde kullanmak	*
7.  Yazım kurallarına dikkat etmek	*

Ç. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Aşağıdaki yargılardan hangisi akıcı bir metnin özelliği olamaz?

A) Cümle öğeleri 'özne-tümleç-yüklem' şek­lindedir.

B)  Devrik ve uzun cümlelere yer verilir.

C)  Özne-yüklem uyumu vardır.

D) Kelimeler doğru anlamlarında kullanılır.

E)  Uzun cümleler fazla kullanılmaz.

2. Aşağıdakilerden hangisi sözlü ve yazılı ifa­denin hiçbir engele uğramadan akıp gitmesini sağlayan unsurlardan değildir?

A)   Ses akışını bozan kelimelere yer verilme­mesi

B) Söylenmesi güç seslere yer verilmemesi

C)    Gereksiz söz tekrarından kaçınılması

D) Telaffuzu zor kelimelere yer verilmemesi

E) Yabancı dillerden dilimize geçmiş kelime­lerin kullanılması

3. Aşağıdakilerden hangisi yazılı ve sözlü bir metinde akıcılığı sağlayan unsurlardan de­ğildir?

A) Kelime, cümle düzeyinde gereksiz ifadele­re yer verilmemesi

B) Karmaşık ve anlaşılması güç cümleler kul­lanılmaması

C) Gereksiz yere deyim ve terimlerin kullanıl­maması

D) Terimlerin yerli yerinde kullanılması

E)  Metindeki dil ve ifadenin süslü olması

4. "Dilimizde Arapça ve Farsça dillerinden geç­miş birçok sözcük vardır." cümlesinde akıcılığı bozan neden aşağıdakilerden hangisi­dir?

A)   Cümlenin uzun olması

B) Cümlenin devrik olması

C) Noktalama işaretlerine dikkat edilmemesi

D) Fazla kelime kullanılması

E) Bir kelimenin yanlış anlamda kullanılması