Divan Edebiyatında Nesir (Düz Yazı)

DİVAN EDEBİYATINDA NESİR

Divan edebiyatında nesre inşa, nesir yazarına münşi, nesirlerin toplandığı eserlere münşeat denmiştir.

DİVAN NESRİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ:

·         Divan edebiyatında nesi, şiire göre ikinci planda kalmıştır.

·         Sade, orta, ve süslü (sanatlı) nesir olmak üzere üç çeşit nesir anlayışı vardır.

·         Düz yazılarda paragraf düzeni yoktur.

·         Noktalama işaretleri kullanılmamıştır.

·         Uzun cümle kurmak hüner sayılmıştır.

·         Arapça ve Farsçanın hakim olduğu ağır bir dil kullanılmıştır.

·         Süslü nesirde söyleyiş güzelliği içeriğin önüne geçmiştir.

·         Sade nesirde sanat kaygısından çok düşünce ve bilgi ön plana çıkmıştır.

·         Secilerden sıkça yararlanılmıştır.

·         Divan edebiyatında düz yazıya dayalı eserler: tezkire, tarih, seyahatname, sefaretname, siyasetname, pendname, surname, mektup, hilye türleridir.

1.       SADE NESİR

Öğretici amaçla yazıldığı için dili sadedir.

Söyleyiş değil içerik ön plandadır.

Halka bilgi vermeyi amaçlayan, didaktik yönü ağır basan bir nesir türüdür.

Din, tasavvuf, ahlak, tarih eserleriye kültürel ve ilmi eserlerde sade nesir kullanılmıştır.

Menakıpname, fütüvvetname, gazavatname, siyasetname, seyahatname, sefaretname gibi türler sade nesirle yazılmıştır.

Divan Edebiyatında Sade Nesirle Yazılmış Eserlere Örnekler:

Kelile ve Dimne Çevirisi (Kul Mesut)

Seyahatname (Evliya Çelebi)

Kabusname (Mercimek Ahmet)

Mir’atü’l Memalik (Seydi Ali Reis)

2.       ORTA NESİR

Sade ve süslü nesrin özelliklerini bir arada bulundurur.

İçerik ön planda tutulmuştur.

Sade nesre göre daha edebi bir dil kullanılmıştır.

Daha çok tarih ve bilim kitapları bu nesirle yazılmıştır.

ORTA NESİRLE YAZILMIŞ ESERLERE ÖRNEKLER:

Tarih Kitapları: Naima Tarihi, Peçevi Tarihi, Aşıkpaşazade Tarihi

Katip Çelebi’nin eserleri: Mizanü’l Hak, Cihannüma, Tuhfetü’l Kibar, Düsturu’l Amel

NOT: Bazı kaynaklarda Evliya Çelebi’nin “Seyahatname”si orta nesre dahil edilir.

SÜSLÜ NESİR

Öğreticilikten çok sanat yapma amacıyla yazılan nesir türüdür.

Amaç hüner göstermek, okuyucuda estetik zevk uyandırmaktır.

Şiirsel ve sanatkarane bir üslup kullanılmıştır.

Arapça ve Farsça kelime ve tamlamalarla yüklü ağır bir dil kullanılmıştır.

Secilere çokça yer verilmiştir.

Art arda sıralanan tamlamalarla cümleler uzatılmıştır.

Divan edebiyatında süslü nesir “inşa” sözcüğüyle karşılanmıştır.

En önemli temsilcileri Sinan Paşa, Veysi ve Nergisi’dir.

SÜSLÜ NESİRLE YAZILAN ESERLERE ÖRNEKLER:

Tazarruname, Maarifname (Sinan Paşa)

Dürretü’l Tac, Münşeat-ı Veysi (Veysi)

Hamse (Nergisi)

Tuhfetü’l Harameyn (Nabi)