TÜRK EDEBİYATI, DİL VE ANLATIM: 10. SINIFLAR TÜRK EDEBİYATI DERSİ 1. DÖNEM 2. YAZILI SORULARI

1. Yunus Emre’nin hayatı, edebi şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgi veriniz. (16p)

2. Aşağıda verilen Yunus Emre’ye ait dörtlüğü yorumlayınız. (4p)

Dört kitabın manisi

Bellidür bir elifde

Sen elifi bilmezsün

Bu nice okumakdur.

3. Tasavvuf kavramını açıklayınız. (4p)

4. Aşağıda tasavvufla ilgili çeşitli tanımlar verilmiştir. Bu tanımların karşılığı olan kavramları cümlelerin başlarına yazınız. (13p)

	Tasavvuf düşüncesinde, yaratanla yaratılanın tek kaynaktan geldiğini ve "bir" olduğunu savunan görüştür.
	Allah Teâlâ’yı tanıma, bilme. Erenler sohbetinde elde edilir.
	Bütün varlığını Hazret-i Peygamber'in (a.s.m.) manevî şahsiyetinde yok etmek manasına gelir.
	Kulun zât ve sıfatının, Hakk'ın zât ve sıfatında fâni olması.
	Dinin esas ve görünen şekli, insanlara emredilen kısmı. Kuranı Kerim’deki ayetlere, Hz. Muhammed'in (a.s.m) sözlerine dayanan İslam kanunu, İslam hukuku.
	Tasavvufta nefsini dünyadan men edip âhirete, Allah'a (c.c.) bağlanmak.
	Ondan gayrisi, dünya ile alâkalı şeyler, Allah'tan başka her şey hakkında kullanılan bir tâbir.
	Tasavvuf yoluna giren kişinin bu yolun sonunda bilgiye vasıtasız ulaşmasıdır.
	Belirli sayıda Allah denilerek kalbin durulmasını hedefleyen zikir çeşidi
	Allah’a ulaşma ve O’nu tanıma yollarından her biri.
	Allah hariç, dünyadaki her şeyden vazgeçmiş kişi, kendisini Allah’a bedel olarak vermiş sûfi.
	Öz varlık, kişilik. İnsanın yeme içme vb. gereksinimlerinin bütünü.
	Tarikattan olanların barındıkları, ibadet ve zikir yaptıkları yer, dergâh

5. Aşağıdaki cümlelerin başına doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. (7p)

Hoca Dehhani:

· Klasik edebiyatımızın 16. yüzyıldaki temsilcilerindendir.

· Şiirlerinde yoğun olarak dinî – tasavvufî konuları işlemiştir.

· Günümüze ancak 6 gazel ve 1 kasidesi ulaşabilmiştir.

Âşık Paşa:

· Türk’ün Allah ve yurt sevgisini barışçı dünya görüşünü tasavvufî bir anlatımla dile getirmiştir.

· “Hüsn ü Aşk” adında alegorik bir mesnevisi vardır.

Ahmedî:

· Usta bir şair olmakla beraber üslubundaki dağınıklık eserlerini gölgelemiştir.

· “Garipname” adlı dinî tasavvufî öğütler veren bir mesnevisi vardır.

6. İslamiyet öncesi ve sonrası Türk şiirini verilen ölçütlere göre karşılaştırınız. (8p)

	İslamiyet Öncesi Türk Şiiri	İslamiyet Sonrası Türk Şiiri
Kullanılan Türkçe
Nazım birimi
Ölçü
Nazım türleri

7. Köktürk kitabeleri için aşağıdakilerden hangisi söylenemez? (3p)

A. Türk tarihinin en eski yazılı belgeleridir.

B. Altıncı yüzyılda yazılıp dikilmiştir.

C. Köktürk kağanları adına dikilmiştir.

D. Kimi kitabelerde Çince de kullanılmıştır.

E. Köktürk alfabesiyle yazılmıştır.

8. Aşağıdakilerden hangisi yazılı dönemin ürünlerinden biri değildir? (3p)

A. Alp Er Tunga Sagusu		B. Sekiz Yükmek
C. Tonyukuk Kitabesi		D. Yenisey Kitabeleri
	E. Altun Yaruk

9. Aşağıdakilerden hangisi, ayraç içinde verilen kavramla ilgili değildir? (3p)

A. Av törenlerinin ardından düzenlenen ziyafet. (Şölen)

B. Eski Türklerde belli zamanlarda düzenlenen av törenidir. (Sığır)

C. Şairlerin şiirlerini söylerken kullandıkları çalgı âletidir. (Yırçı)

D. Ölen kişinin iyiliklerini, kahramanlıklarını anlatan şiirlerdir. (Sagu)

E. Günümüzde atasözleri ile benzerlik gösteren şiirlerdir. (Sav)

10. Aşağıdakilerin hangisinde bir bilgi yanlışı vardır? (3p)

A. Sözlü edebiyat Köktürklerin yazıyı kullanmaya başlamasıyla sona ermiştir.

B. Sözlü edebiyat dönemindeki şiirlerde dini düşünceler yoğun olarak işlenmiştir.

C. Eski Türklerde ozanlar; toplumda hekimlik, büyücülük gibi meslekleri yapmışlardır.

D. Sözlü edebiyatta şiirlerde ahengi sağlamak için uyak ve rediften faydalanılmıştır.

E. Dörtlüklerden oluşan şiirler, düz kafiye ile söylenmiştir.

11. Aşağıdakilerden hangisi masal ve destanların ortak özelliğidir? (3p)

A. Millî ve dinî inançların ağır basması

B. Dinleyenlere belli konuda ders vermenin amaçlanması

C. Sadece tarihi konularda söylenmesi

D. Gerçek hadiselerden beslenmesi

E. Ağızdan ağıza aktarılarak yayılması

12. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir bilgi yanlışı yapılmıştır? (3p)

A. Divan-ı Hikmet hece ölçüsüyle, Hakaniye lehçesiyle yazılmış didaktik bir eserdir.

B. Divan-ı Lügatit Türk, Araplara Türkçe öğretmek için yazılmış bir eserdir.

C. Kutadgu Bilig, Edip Ahmet Yüknekî tarafından 1069 yılında yazılmıştır.

D. Geçeklerin eşiği anlamına gelen Atabet’ül Hakayık, çeşitli öğütler içeren bir din ve ahlak kitabıdır.

E. Alp Er Tunga ve Şu, Saka Türklerine ait doğal destanlardandır.

13. “…………… karşılıklı konuşma tarzı kullanılarak yazılmıştır. Diyaloglar esere gerçek bir tiyatro özelliği kazandırmıştır. Karahanlı Türkçesiyle, mesnevi nazım şekliyle yazılmış alegorik (temsilî), öğretici bir eserdir. “

Bu parçada sözü edilen edebiyat eseri aşağıdakilerden hangisidir? (3p)

A. Divan-ı Lügatit Türk		B. Atabetül Hakayık
C. Divan-ı Hikmet		D. Kutadgu Bilig
	E. Kitab-ı Dede Korkut

14. “Balım Sultan”la ilgili olarak aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır? (3p)

A. Şiirlerinde tasavvufi konulara yer vermiştir.

B. Halk edebiyatı şairlerindendir.

C. Şiirlerinde ölçü olarak hece’yi kullanmıştır.

D. Mevlevi tarikatının Anadolu’daki temsilcilerindendir.

E. Yaşayışı ile eserleri arasında sıkı bir ilişki vardır.

15. Yunus Emre ile ilgili olarak verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır? (3p)

A. Bütün şiirlerini hece ölçüsüyle kaleme almıştır.

B. Tekke edebiyatının önde gelen şairlerindendir.

C. Şiirlerinde dini – tasavvufi unsurlara yer vermiştir.

D. Şiirlerini sade ve tabii bir dille yazmıştır.

E. Risaletü’n Nushiyye adlı bir mesnevi yazmıştır.

16. Aşağıdakilerden hangisi bir gazelin matla beytine aittir? (3p)

A. Ey Dehhani yüri sabreyle elünden ne gelür

Hûblar cevr ü cefayı kime öğretmediler

B. Lâle-hadler yine gülşende neler etmediler

Servi yürütmediler, gonceyi söyletmediler

C. Gül-i ruhsarına karşu gözümden kanlu akar su

Habibim fasl-ı güldür bu, akan sular bulanmaz mı

D. Âdeti hûbların cevr ü cefadır amma

Bana ettüklerini kimselere etmediler

E. Hamdülillah mey-i cân-bahş ile sâkilerimüz

Âb-ı hayvan ile Kevser suyun istetmediler

17. Aşağıdakilerden hangisi Türk destanlarında görülen “motif”lerden biri değildir? (3p)

A. Gökbörü (bozkurt)		B. Işık
C. Rüya (düş)		D. Alperen
	E. Ağaç

18. “Bolu beyi, seyislerinden Yusuf’a çok hünerli ve değerli bir at bulmasını emreder. Yusuf, uzun süre Bolu beyinin isteğine uygun bir at arar. Büyüdüklerinde iyi at olacağını düşündüğü iki zayıf tay alır. Bolu beyi bu zayıf atları görünce çok kızar ve Yusuf’un gözlerine mil çekilmesini emreder.”

Yukarıda bir bölümü verilen destan aşağıdakilerden hangisidir? (3p)

A. Battal Gazi Destanı		B. Danişmend Gazi Des.
C. Köroğlu Destanı		D. Edige Destanı
	E. Manas Destanı

19. Aşağıda verilen destan dizilerinden hangisi, sadece Türk destanlarını kapsamaktadır? (3p)

A. Alp Er Tunga – Oğuz – Türeyiş – Şehname

B. Şu – Türeyiş – Gılgamış – Oğuz

C. Türeyiş – Alp Er Tunga – Oğuz – Şu

D. Oğuz – Alp Er Tunga – Ramayana – Şu

E. Şehname – Oğuz – Şu – İlyada

20. “Köktürklerden bir Türk boyu, huzur içinde otururken, düşman baskınına uğradı. Bu baskında küçük bir çocuk sağ kaldı. Düşmanlar çocuğun kolunu bacağını kesip bir sazlığa attılar. Bir dişi bozkurt gelip çocuğu emzirdi. Yaralarını iyi etti. Düşman başbuğu, çocuğun yaşadığını öğrendi. Adamlar gönderip durumunu öğrenmek istedi…”

Yukarıdaki bölüm aşağıdaki destanlardan hangisine aittir? (3p)

A. Türeyiş Destanı		B. Ergenekon Destanı
C. Göç Destanı		D. Bozkurt Destanı
	E. Alp Er Tunga Destanı

21. Aşağıdaki destanlardan hangisi, birlikte verildiği millete ait değildir? (3p)

A. Kalavela – Fin		B. Ramayana – Hint
C. Nibelungen – Alman		D. Manas – İran
	E. Ergenekon – Türk

22. Türkçenin söz kudretini ortaya koyan yazılı ilk metinler olan Köktürk Yazıtları’nın günümüzde bulunduğu yer aşağıdakilerden hangisidir? (3p)

A. Moğolistan		B. Kırgızistan
C. Doğu Türkistan		D. Kazakistan
	E. Yakutistan

CEVAPLAR:

1. Yunus Emre’nin hayatı, edebi şahsiyeti ve eserleri hakkında bilgi veriniz. (16p)

· 1238 – 1320 yılları arasında yaşadığı tahmin edilmektedir.

· Anadolu Türk edebiyatının kurucusu; tekke, divan ve halk edebiyatının öncüsüdür.

· Bütün şiirlerinde, tasavvuf, tasavvuf yolunun zor yönleri, ilahi aşk, İslami prensipler, insanın nefsi ile olan mücadelesi, Allah’a dayanıp dünya işlerinden uzak olma vb. konuları işlemiştir.

· Şiirlerinde maddi bağlardan kurtulma fikrini telkin eder.

· Ona göre insanın vazifesi “kâmil insan” mertebesine ulaşmaktır.

· Çağdaşlarına göre oldukça yalın bir dil kullanmıştır.

· Şiirleri çok basit gibi fakat söylenmesi son derece zor ahenk ve yapıya sahiptir. (sehl-i mümteni)

· Eserleri: Divan, Risaletü’n Nushiyye

2. Aşağıda verilen Yunus Emre’ye ait dörtlüğü yorumlayınız. (4p)

Dört kitabın manisi

Bellidür bir elifde

Sen elifi bilmezsün

Bu nice okumakdur.

Dört kitabın (Kuranı Kerim, İncil, Tevrat ve Zebur) manası “elif” harfinde toplanmıştır. Elif burada Allah’ı temsil etmektedir. Yani bütün kitaplar Allah’ın varlığını ve birliğini anlatmaktadır.

3. Tasavvuf kavramını açıklayınız. (4p)

İslam inancında Allah'a ulaşmanın yollarından biridir. İnsanın akıl yoluyla erişemediği ilahî hakikatlere ve gayb âlemine ait hakikatlere sezgiyle ulaşma yoludur.

4. Aşağıda tasavvufla ilgili çeşitli tanımlar verilmiştir. Bu tanımların karşılığı olan kavramları cümlelerin başlarına yazınız. (13p)

Vahdet-i Vücut	Tasavvuf düşüncesinde, yaratanla yaratılanın tek kaynaktan geldiğini ve "bir" olduğunu savunan görüştür.
Marifet	Allah Teâlâ’yı tanıma, bilme. Erenler sohbetinde elde edilir.
Fenafirresul	Bütün varlığını Hazret-i Peygamber'in (a.s.m.) manevî şahsiyetinde yok etmek manasına gelir.
Fenafillâh	Kulun zât ve sıfatının, Hakk'ın zât ve sıfatında fâni olması.
Şeriat	Dinin esas ve görünen şekli, insanlara emredilen kısmı. Kuranı Kerim’deki ayetlere, Hz. Muhammed'in (a.s.m) sözlerine dayanan İslam kanunu, İslam hukuku.
Rabıta	Tasavvufta nefsini dünyadan men edip âhirete, Allah'a (c.c.) bağlanmak.
Masiva	Ondan gayrisi, dünya ile alâkalı şeyler, Allah'tan başka her şey hakkında kullanılan bir tâbir.
Hakikat	Tasavvuf yoluna giren kişinin bu yolun sonunda bilgiye vasıtasız ulaşmasıdır.
Vird	Belirli sayıda Allah denilerek kalbin durulmasını hedefleyen zikir çeşidi
Tarikat	Allah’a ulaşma ve O’nu tanıma yollarından her biri.
Abdal	Allah hariç, dünyadaki her şeyden vazgeçmiş kişi, kendisini Allah’a bedel olarak vermiş sûfi.
Nefis (Nefs)	Öz varlık, kişilik. İnsanın yeme içme vb. gereksinimlerinin bütünü.
Tekke	Tarikattan olanların barındıkları, ibadet ve zikir yaptıkları yer, dergâh

5. Aşağıdaki cümlelerin başına doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız. (7p)

Hoca Dehhani:

· (Y) Klasik edebiyatımızın 16. yüzyıldaki temsilcilerindendir.

· (Y) Şiirlerinde yoğun olarak dinî – tasavvufî konuları işlemiştir.

· (D) Günümüze ancak 6 gazel ve 1 kasidesi ulaşabilmiştir.