10. Sınıf Türk Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları (Anlatımın ve Anlatıcının Amacı) sayfa 46'dan sonra

4. Anlatımın ve Anlatıcının Amacı

Hazırlık

Hikâyeye göre aslanın ve kedilerin amacı nedir?

CEVAP:

Aslanın ve kedilerin amacı aynıdır: Karınlarını doyurmak.

Amaçlarına neden ulaşamadıklarını tartışarak belirtiniz.

CEVAP:

Kediler, hiç çaba sarf etmedikleri ve tembellik ettikleri için amaçlarına ulaşamıyorlar. Aslan ise inancının gereği belki de kedilerin dualarının Allah tarafından kabul edilmesi için onlara bir fırsat tanımak amacıyla oradan uzaklaşıyor.

 “Su” konusuyla ilgili bir bilimsel, bir günlük, bir de edebî yazı getiriniz.

CEVAP:

 “SU” KONUSU İLE İLGİLİ BİLİMSEL METİN ÖRNEĞİ:

SUSUZ HAYAT Suyun, hayat için lüzumlu olduğu herkesin bildiği bir gerçektir. Biyoloji âlimleri suyu hayat için en gerekli madde olarak vasıflandırarak, gezegenimizdeki hayatın varlığını bu maddenin varlığına bağlamışlardır. Fakat bu mevzuda 17. yüzyıldan beri yapıla gelen ilmi çalışmalar insanoğlunu, suya ihtiyaç duymaksızın yaşayabilen bir takım küçük canlıların keşfine götürmüştür. Bu canlılar kendilerine bahşedilen bu nimet sayesinde, vücutlarındaki suyun hemen hemen hepsini kaybetmelerine rağmen hayatlarını devam ettirebilmektedirler ve bunun yanında birtakım vasıflar kazanmaktadırlar. Susuz hayatın ilk defa 1920’de Antony Van Leeuwenhoek tarafından keşfedilmesinden bu yana araştırmacılar, bu fevkalade muameleyi anlamaya çalışmışlar ve cevaba oldukça yaklaşmışlardır. Su, canlı organizmaların % 55—95’ini teşkil eder. Suya bağımlılığımız öylesine fazladır ki, vücudumuzdaki su miktarının beşte birini bile kaybetsek bitkin düşeriz. Bu kaybın daha da artması insanı ölüme götürebilir. Bir grup kurbağa ve toprak solucanı ise vücudundaki suyun beşte üçünü kaybettikten sonra da hayatta kalabilir.

SUSUZ HAYAT

“SU” KONUSU İLE İLGİLİ GÜNLÜK ÖRNEĞİ:

Bugün babamın Serdivandaki kabrine bir testi su düktü annem. Dudaklarından dökülen dualar su gibi çağladı. Babamın, su gibi aziz ol, diyen sesini duyar gibi oldum. Bir de, günler su gibi akıyor, derdi babam. Bilmem ki bugün sular akıyor mu yine eski dereden. Karaağaç’tan ötesi derenin kuruduğu yer… Günler geçti şimdi. Sular da duruldu. Nuh Tufanında, yerden fışkıran ve gökten inen suların kısa zamanda yeryüzünü örttüğünden de bahsederdi babam.  Sesi kulaklarımda çınladı. O zamanlar daha küçüktüm, anlamazdım. Gerçekten de günler su gibi akıp geçiyor. Yarın okuldaki son günüm.                                                                                                                 28 Eylül 2010, Salı

“SU” KONUSU İLE İLGİLİ EDEBÎ METİN ÖRNEĞİ:

SU Ak kayalar, kara kayalar, kınalı kayaların süslediği dağlar suya hasrettir. Yeşil kâkülünü düzeltir ormanın su. Zümrüt bir gömlek giydirir dağlara, bayırlara. Ceylanlar su kenarlarında olur. Keklikler su içmek istediklerinde turnalara yoldaş olurlar. Kelebekler, böcekler hep suyun o hayat verici yudumlarına muhtaçtırlar. Ya yanan gönüller, çorak sineler, kuru gözler, yağmura hasret dudaklar, kirpikler ve yanaklar... Gökyüzünden bir meltem gibi yumuşak ve sessiz sessiz kâselerimize akacak rahmeti beklemezler mi?

Metin inceleme

1.         Biri bilgi verme diğeri mesaj verme amaçlı iki metin okudunuz. Her ikisinin de aynı ifadeye ve dili kullanma biçimine sahip olduğunu söyleyebilir misiniz? Niçin?

CEVAP:

Her iki metnin de aynı ifadeye ve dili kullanma biçimine sahip olduğunu söylememiz mümkün değildir. Çünkü ilk metin okuyucuya bilgi vermek amacıyla kaleme alınmış öğretici bir metin, ikinci metin ise mesajı okuyucuya olay kurgusu ile aktarmayı amaçlayan edebî bir metin örneğidir.

2.    Her anlatımda anlatıcı ile okuyucu veya dinleyici arasında bir ilişki vardır. Bu ilişki anlatımın amacını oluşturur. Buna göre aşağıdaki özellikleri metinlerden hareketle sınıflayınız. Daha sonra anla­tımın amaçlarının ifadedeki ve anlatımdaki rolünü tartışınız. Sonuçları sınıfta anlatınız.

Özellikler	1.metin	2.metin
Bilgi verilir.	X
Kişisel yorumlama yapılır.		X
Bilgiler sayısal verilerden faydalanılarak verilir.	X
Belli bir mesaj ve ders vermek amaçlanır.		X
Somut ayrıntılar verilir.	X
Kişisel yorumlama yapılmaz.	X
Bilgiler duyusal, izlenimsel öğelerle verilir.		X

CEVAP:

ANLA­TIMIN AMAÇLARININ İFADEDEKİ VE ANLATIMDAKİ ROLÜ:

Sanatsal veya bilimsel bir yazıda öncelikle niçin yazdığımızı, yani amacımızı belirlemeliyiz.

Amacımız yazımızda bir haberi, bir bilgiyi okuyanlara iletme, onların sorularını cevaplama olabilir. Kimi zaman amacımız edebiyat yapmak, sezdirmek, hislendirmek, okuyucuyu etkilemektir. Kimi zaman da bizi yazmaya götüren amaç, onların davranışlarını değiştirmektir. Kısacası yazma amacımızın yazma öncesinde belleğimizde netleşmesi gerekir. Bunlar; bilgilendirme, öğretme, kanıları değiştirme ve izlenim kazandırma olabilir.

•   Edebi metinde amaç sezdirmek, çağrıştırmak, hissettirmek, estetik duygusu uyandırmak, bunların çerçevesinde düşündürmek ve bir güzellik ortaya koymak olduğundan kullanılan ifadeler yan anlam ve mecaz anlam değeri olan ifadelerdir.

•   Felsefi ve bilimsel metinlerde amaç bilgi vermek, öğretmek, açıklamak, göstermek ve yarar sağlamak olduğundan kullanılan ifadeler de bu amaca yöneliktir. Çünkü alıcıyla iletişimin doğru ve etkili olabilmesi için bu yola başvurmak gerekir.

•   Bilimsel ve felsefi metinlerde dil, göndergesel ve anlamsal işlevde; edebi/sanatsal metinlerde ise dil,  sanatsal ve şiirsel işlevde kullanılır.

•   Yazıyı hazırlayış amacıyla anlatım biçimleri arasında sıkı bir ilişki ve etkileşim vardır.

Anlama ve Yorumlama

1.etkinlik:

Aşağıdaki iletişim öğeleri ile açıklamaları eşleştiriniz.

Gönderici (Kaynak)	Başkası ile paylaşacak bir düşünceye sahip olan kimsedir. Bu "birey, insan grubu ya da bir kurum" olabilir.
Mesaj (İleti)	Bir iletişim sürecinde kaynak tarafından alıcıya gönderilmek istenen haber ya da bilgidir.
Aracı (Kanal)	Mesajın alıcıya iletilmesini sağlayan araç ve yöntemlerdir.
Alıcı	Kaynağın gönderdiği mesajı alan kişidir. Alıcı da kaynakta olduğu gibi bir birey, bir insan grubu ya da bir kurum olabilir.
Geri bildirim (Dönüt)	Kaynaktan gelen mesaja alıcının gösterdiği tepkinin aynı yollarla kay­nağa geri ulaşmasıdır.

 Ölçme ve Değerlendirme

A. Aşağıdaki boş bırakılan yerleri uygun sözcüklerle tamamlayınız.

v  Bir iletişimde mesajı gönderene gönderici denir.

v  Bir iletişimde mesajı alana alıcı denir.

v  İletişimde mesajın ulaştığı yola kanal denir.

v  Alıcının mesajı değerlendirme tarzına dönüt denir.

v  Alıcı ile gönderici arasındaki ilişkiye bağlam denir.

B. Aşağıdaki metinde iletişimin öğelerini bularak tabloya yazınız.

İletişim öğeleri
Gönderici (kim, ne)	Şair
İleti (neyi)	“Hasret” teması
Kanal (nasıl, ne ile)	Şiir
Alıcı	Okuyucu

Demedi Deme

Korkuyorum belki yarın geç olur,

Geleceksen bir gün önce gelsene.

Yaralıya yol gözlemek güç olur,

Geleceksen bir gün önce gelsene.

Kar yağar, çığ düşer, yollar açılmaz,

Seller iner, derelerden geçilmez.

Senet yoktur, ömre vade biçilmez,

Geleceksen bir gün önce gelsene.

Abdurrahim KARAKOÇ

C. Aşağıdaki çoktan seçmeli sorulan cevaplayınız.

1.   Aşağıdakilerden hangisi iletişim tablosun­da yer alarak anlatımın şekillenmesinde etkili olan öğelerden biri değildir?

A) İleti           B) Alıcı           C) Gönderici          D) Kanal         E) Bağlam

2.   “Her anlatımda anlatıcı ile dinleyici arasında bir ilişki vardır.”

      Aşağıdakilerden hangisi bu ilişkinin diğer adıdır?

A)   Anlatımın üslubu

B) Anlatımın amacı

C) Anlatımın sonucu

D) Anlatımın kuralları

E) Anlatımın nedeni

3.   Aşağıdaki yargılardan hangisi “sözsüz ileti­şim” le anlatmaya daha uygundur?

A)    Güvenlik mahkemelerine taraftarım.

B)  Bu elbise sana yakışmış.

C)  Doğu Anadolu'ya yatırım yapılmalıdır.

D) Sana çok kızdım.

E)  Bu kitap oldukça sürükleyiciymiş.

4.   Aşağıdakilerden hangisi bilimsel bir yazı­nın amacı olamaz?

A) Bir bilgiyi iletmek

B)  Bir bilgiyi açıklamak

C)  Bir bilgiyi kanıtlamak

D) Bir bilgiyi tartışmak

E)  Bir bilgiyi zihinde canlandırmak

5.   Aşağıdakilerden hangisi edebî bir yazının hedefi olamaz?

A) Güzellik duygusu uyandırmak

B)  Okuma zevki aşılamak

C)  Hayatı tanıtmak ve sevdirmek

D) Estetik duygusunu geliştirmek

E) Sahip olduğumuz bilgileri tartışmak