Sözcüğün Anlamı ve Yorumu I (Sözcüklerde Çok Anlamlılık)

Türkçe YGS-LYS hazırlık, sözcüğün anlamı ve yorumu içerisinde sözcüklerin çok anlamlılığı üzerinde duracağız. Bu yazıda sözcüğün gerçek, yan, mecaz, terim anlamları ele alınacak.

SÖZCÜĞÜN ANLAMI VE YORUMU

I - SÖZCÜKLERDE ÇOK ANLAMLILIK         

   Dilimiz  sözcüklere yükledikleri anlam bakımından oldukça güçlü ve zengin bir dildir. Bazı sözcükler tek başlarına bir anlam taşırken (isimler,fiiller)  bazıları da cümle içinde bir anlam kazanır (edat,bağlaç,ünlemler). Kimi sözcüklerin tek anlamı varken kimileri de kullanıldığı cümlelerde  farklı anlamlar kazanabilir.Tüm bunlar sözcüğün anlam  çerçevesini oluşturmaktadır.

1)Temel (Gerçek) Anlam:

    Bir sözcüğün dile yerleşmiş herkesçe bilinen ilk ve öz anlamına gerçek anlam denir. Her sözcük bağımsız olarak söylendiğinde ya da yazıldığında gerçek anlamındadır. Birçok cümlede de bu anlamını korur.

●Sözcüklerin gerçek anlamları birden fazla olabilir. Bir sözcüğün hem temel hem de yan anlamları gerçek anlamı içinde yer alır. Bunlara çok anlamlı sözcükler de denir.

a. Temel Anlam:

   Bir sözcüğün anlattığı ilk ve en eski kavram onun temel anlamıdır. Bu anlama konuluş anlamı da denir.

  ● ‘’ Çocuğun kolu kırılmıştı.’’ cümlesindeki “kol” kelimesi “insan omzundan parmak uçlarına kadar uzanan organ” anlamında temel anlamda kullanılmıştır.

b. Yan Anlam:

   Sözcüklerin zaman içerisinde değişik cümle ve metinlerde kazandığı anlamdır. Yan anlamlar, temel anlamdan tümü ile farklı değildir. Bu anlama kullanım anlamı da denir.

    ● Çocuğun burnu kanadı. (Temel anlam)        ● Ayakkabının burnu  aşınmış. (Yan anlam)          

    ● Çocuğun kolu kırıldı. (Temel anlam)         ● Nehrin kolu ormanın içinden geçiyor. (Yan anlam)                                                       

2) Sözcüğün Mecaz Anlamı :

    Bir sözcüğün gerçek anlamı dışında bir anlamla kullanılmasına mecaz (değişmece) denir.

 ●Perde: Görüşü, ışığı engellemek ya da bir şeyi gizlemek için açıklığın önüne gerilen örtü.

      -Perdenin açık yerlerinden içeriye güneş sızıyordu. (Gerçek Anlam)

      -Olayların üzerindeki perde hala aralanamadı. (Mecaz Anlam)

3) Deyimsel Anlam:

    Bir sözcüğün başka sözcüklerle birleşip kalıplaşarak gerçek anlamını yitirmesiyle oluşan ve çekici bir anlatım özelliği taşıyan söz öbeklerine deyim denir.

***Herhangi bir sözcük yalnız başına gerçek anlamı dışında kullanılabilir. Bu durumda sözcük mecaz anlam kazanmış olur. Bir sözcüğün deyimsel anlam kazanabilmesi için mutlaka başka sözcüklerle kalıplaşmış olması gerekir. Deyimler en az iki sözcükten oluşur.

4) Terimsel Anlam:

   Bir bilim, sanat, meslek ya da spor dalıyla ilgili özel kavramların karşılığı olan sözcüklere terim denir. Terimler daima gerçek anlamdadır ve her cümlede aynı anlam özelliğini taşırlar.

*Matematik: açı, üs, kök, apsis, ordinat,...

*Kimya: mol, molekül, homojen, bileşik,...

*Edebiyat: dize, uyak, redif, beyit,...

*Futbol: köşe atışı, penaltı, gol, çift vuruş,...

Sözcüğün terim anlam ile ilgili örnek cümleler:

Bir üçgenin iç açıları toplamı yüz seksen derecedir. (üçgen: geometri terimi)

Bu oyunda suflör kullanacağız. (suflör: tiyatro terimi)

Sözcüğün Anlamı ve Yorumu (Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri)