12. SINIF TÜRK EDEBİYATI DERS KİTABI CEVAPLARI (Serbest Nazım ve Toplumcu Şiir)

1. Aşağıdaki şiirleri yapı ve içerik bakımından kıyaslayarak Türk edebiyatının hangi şiir geleneğine veya geleneklerine ait olabileceklerini sözlü olarak ifade ediniz.

İÇİMİZDEN BİRİ

Eli değnek tutar tutmaz

Çoban oldu;

Sardılar sırtına bazlamayı.

On altı yıl güne verdi karnını,

On altı yıl koyun güttü, kavalsız.

insanlardan ağayı tanır,

Adını bilmez sorarsan,

Hayvanlardan Karabaş'ı

Günü yetti, bıyığı bitti,

Okundu künyesi,

Gitti, davulsuz zurnasız.

Rıfat İLGAZ

Bütün Şiirleri

DAR KALIP

İnsanlar içinden kurtulup, ne zaman

 Aynamla baş başa, yapayalnız kalsam,

Akislerle susup, nihayet bir insan

Olduğumu bana hatırlatır aynam.

Cahit Sıtkı TARANCI

1. İçimizden Biri başlıklı şiir dizenin esas alındığı bir bentten oluşan bir yapıya, Dar Kalıp başlıklı şiir ise bir dörtlükten oluşan ve 12'li hece ölçüsüyle yazılan bir yapıya sahiptir.

İçerik bakımından İçimizden Biri başlıklı şiirde toplumsal bir durum, Dar Kalıp başlıklı şiirde ise bireysel duygular dile getirilmiştir. Yine ilk şiirde dil gün­lük kalıp içinde kullanılırken, ikinci şiirde günlük kalıbından çıkarılarak imge bakımından zenginleştirilerek kullanılmıştır.

3.

SALKIM SÖĞÜT

Akıyordu su

gösterip aynasında söğüt ağaçlarını.

Salkımsöğütleryıkıyordu suda saçlarını!

lânan yalın kılıçları çarparak söğütlere

koşuyordu kızıl atlılar güneşin battığı yere!

Birden

bire kuş gibi

vurulmuş gibi

kanadından

yaralı bir atlı yuvarlandı atından! Bağırmadı,

gidenleri geri çağırmadı, baktı yalnız dolu gözlerle

uzaklaşan atlıların parıldayan nallarına!

Ah ne yazık!

Ne yazık ki ona

dörtnal giden atların köpüklü boynuna bir daha yatmayacak,

beyaz orduların ardında kılıç oynatmayacak!

Nal sesleri sönüyor perde perde,

atlılar kayboluyor güneşin battığı yerde!

Atlılar atlılar kızıl atlılar,

atları rüzgâr kanatlılar!

Atları rüzgâr kanat...

Atları rüzgâr...

Atları...

At...

Rüzgâr kanatlı atlılar gibi geçti hayat!

Akar suyun sesi dindi.

Gölgeler gölgelendi

renkler silindi.

Siyah örtüler indi

mavi gözlerine, 
sarktı salkımsöğütler
sarı saçlarının

üzerine!

Ağlama salkımsöğüt,
                             ağlama,

Kara suyun aynasında el bağlama!

el bağlama!

ağlama!

Nazım Hikmet

YANARDAĞ

Kesildi yanardağın şahdamarı!

Kara toprak altındaki ağlamaları:

fışkırıyor haykıran kan

rüzgârı şeklinde!

İsyanı dinleyiniz yanardağın ağzından! Boğazından:

güneşleri kırmızı balonlar gibi fırlatıyor dumanlara!

Bir alev su halini vermiş ummanlara:

yanardağın yanan gönül kızıllığı!...

Varsın otursun, isteyenler dört duvardan evinde!

Kartal kayalardan seyredelim biz

kanayan gönüllerin

göke vuran rengini!

Etimizi saran yünü parçalayarak çırılçıplak

Yıkanalım çelik çubuklar gibi yanardağın alevinde

Yıkanalım!

Yanalım!

Nazmı Hikmet

BÜYÜK İNSANLIK

Büyük insanlık gemide güverte yolcusu

tirende üçüncü mevki

şosede yayan

büyük insanlık.

Büyük insanlık sekizinde işe gider

yirmisinde evlenir

kırkında ölür

büyük insanlık.

Ekmek büyük insanlıktan başka herkese yeter

pirinç de öyle

şeker de öyle

 kumaş da öyle

kitap da öyle

büyük insanlıktan başka herkese yeter.

Büyük insanlığın toprağında gölge yok

sokağında fener

penceresinde cam

ama umudu var büyük insanlığın

umutsuz yaşanmıyor.

Nazım Hikmet

YİNE MEMLEKETİMİN ÜSTÜNE SÖYLENMİŞTİR

Memleketim, memleketim, memleketim,

ne kasketim kaldı senin ora işi

ne yollarını taşımış ayakkabım,

son mintanım da sırtımda paralandı çoktan,

şile bezindendi.

Sen şimdi yalnız saçımın akında,

enfarktinda yüreğimin,

alnımın çizgilerindesin memleketim,

memleketim,

memleketim...

Nazım Hikmet

1. a Kerem Gibi şiiriin ahenk özellikleri:

Redif : Yoktur.
Kafiye : Yoktur.
Aliterasyon : b, ğ, k, d
Asonans : a
Ses akışı : Ses benzerlikleriyle sağlanan bir akış.
Söyleyiş : Temanın etrafında vurgu ve tonlama.
Ritim : Söyleyişin sağladığı bir ritim vardır.
Ölçü : Serbest

1. b. Kerem Gibi şiirinin ahenk özelliklerinden yola çıkarak serbest nazımda ahengin nasıl sağlandığını defterinize yazınız. 

b. Serbest nazımda ahenk, her türlü ses benzerliğiyle sağlanan bir ses akışı ile tema etrafında şekillenen vurgu ve tonlama ile sağlanır. 

b. Kerem Gibi başlıklı şiirde belirli bir ölçü yoktur. Şairin basamak şeklinde yazdığı kimi zaman böldüğü dizelerde ölçü şiirsel bir problem olarak görülmemiştir.
c. Hece ve aruz ölçüsü şairleri belirli söyleyiş kalıplarına sokarken serbest nazımda böyle bir kısıtlamanın olmaması şairlerin söylemek istediklerini rahatça söylemelerini sağlar.
3.   a. Şiiri yüksek sesle okuyunuz.
b. Şiirin ritmini sağlayan söyleyiş, mısralarında bu söyleyiş etrafında şekillenmesini sağlar. Bu sebeple şiirdeki söyleyiş serbest nazımda mısrayı hem anlam hem de ahenk ve ritim bakımından belirler.
c. Kerem Gibi başlıklı şiirde hece ve aruz ölçüsü kullanılmamasına rağmen ahenk, her türlü ses benzerliği ile şiirin teması doğrultusunda şekillenen vurgu ve tonlamayla sağlanır.

a.

Söz sanatı Benzetme (teşbih) Benzetme Benzetme Nida Telmih

Örnek Hava kurşun gibi ağır Hava toprak gibi gebe. Kerem gibi yana yana. Sen kendi sesinle kül olursun ey! Kerem gibi yana yana.

SAYFA 61

Şiirdeki bu söz sanatları, şiirin iletisinin ve dilinin oluşmasını sağlamaktadır.
b. (Dost pervasız, felek acımasız, zaman sessiz
Dert çok hem dert yok düşman sağlam, güçlü talih ise alçak.) Fuzuli bu beytinde bireysel bir durumdan hareketle bir genelleme yapmıştır. Kerem Gibi şiirinde ise bu alıntı sosyalist ideoloji doğrultusunda, bu ideolojiyi anlayıp anlamamak, benimseyip benimsemek şeklinde "yüreklerin kulakları sağır" ifadesiyle de güçlendirilerek kullanılmıştır.
c. Kerem ve yanmak ifadeleri, Kerem ile Aslı hikâyesindeki ana kahraman olan Kerem'in sonunda çektiği ah ile yanmasını hatırlatmaktadır.
Şiirdeki bu kullanımlar bu dönem şiirinin toplumcu anlayışları doğrultusunda yüzlerinin halka dönük olduğunun bir göstergesidir.

4. Ahmet Haşim'in Kış şiirinde Arapça ve  Farsça kökenli sözcükler çokça kullanılmış, ahenk kafiyelerle sağlanmıştır. Kerem Gibi şiirinde ise serbest müstezattan farklı olarak tam bir serbestlik vardır. Kerem Gibi şiirinde belli bir uyak düzeni ve ölçü yoktur. Serbest nazım bu yönleriyle serbest müstezattan farklıdır.
5. Kerem Gibi şiir üslup bakımından "söylev" türüyle ilişkilendirilebilir.

SAYFA 62
Dil bakımından 2000 Senesinin Sanatkârlarına başlıklı şiir "fütürist abidesi, kolektivizm ve optimizm" gibi farklı sözcükleri ve ifadeleri barındırmaktadır. İstiklâl başlıklı şiirdeki "otobüs" ve yine Kerem Gibi adlı şiirdeki "kurşun eritmek" ifadeleri cumhuriyetten önceki divan ve halk şiiri ile Millî Edebiyat geleneklerine ait eserlerde karşılaşılmayacak sözcüklerdir.
Bu durum yaşanan farklı olay ve gelişmelerle birlikte şiir diline yeni kavram ve sözcüklerin girdiğini, böylelikle de şiir dilinin zengileştiğini göstermektedir.
b. Bu ifade ve kavramlar Nâzım Hikmet'in şiir dilinin canlı olduğunun basit bir göstergesidir.
SAYFA 63
6. a. Kerem Gibi şiirinin teması "toplumsal çağrı" dır. Bu tema daha önceki şiirlerin temalarından farklıdır.. Bireysel duygu ve düşünceler yerine toplumsallık ön plandadır.
b. Sanat eserinin temel konusu "insan"dır. Kerem Gibi adlı şiirde de insanlık hâllerinden biri olan ideolojiye bağlılık gibi bir gerçeklik söz konusudur. İdeolojisine bağlı olan şair, şiirinde bunu toplumsal bir çağrıya dönüştürmüştür.
7. Kerem Gibi adlı şiir basamak dizelerin oluşturduğu dokuz birimden oluşmaktadır.
8.a. Şiirin sizde uyandırdıklarını ifade ediniz,
b. "Hava kurşun gibi ağır" ifadesi, gökyüzünün gri ve koyu bulutlarla kapalı olduğu anlarda kullanılan bir ifadedir. Şair buradan hareketle nasıl ki koyu ve gri bulutlar yağmuru da beraberinde getirirse, savunduğu ideolojinin her an bir yağmur gibi tüm insanlığa hayat verip kuşatacağı bağlantısını kurmuştur. "Hava toprak gibi gebe" ifadesi de bu bağlantı ile parelel olarak kullanılmıştır.
9. Cumhuriyet Döneminden önce Namık Kemal, Tevfik Fikret ve Mehmet Akif'in şiirlerindeki toplumsal temalar toplumun o dönemdeki sosyal problemlerden çok toplumu belirli bir ideoloji doğrultusunda yeniden yapılandırmak amacını  taşımaktadır. Yine Cumhuriyet Dönemi öncesinde şairler belirli kalıp ve ölçülere iuyarken Nazım Hikmet'in şiirlerinde serbest nazım gereği böyle bir durum söz konusu değildir.
10. Kerem Gibi adlı şiir toplumcu gerçekçilik geleneğine bağlıdır.
12.
•Toplumcu gerçekçilik geleneğine göre yazılmıştır.
• Serbest nazım özellikleri taşımaktadır.
• İdeolojik içerik taşımaktadır.
• O güne kadar denenmemiş bir görsellik, karmaşık biçimli teknikler barındırmaktadır
• Politik bir içerik taşıdıığı için şiirin etkileme ve belirleme gücünü yüksektir.
• Şiirdeki paralel, simetrik ve ters simetrik akışlar ve kırılmalar Rus şair Mayakovski'den gelen yansımalardır.

ANLAMA YORUMLAMA
1. Her Şey Uzaktadır adlı şiir biri dört diğeri iki dizeden oluşmuş iki birimli yapıya,
ölüm temasına,
sade ve imgelerin kullanıldığı bir dile sahiptir.
Bu yönüyle Kerem Gibi adlı şiirin serbest nazımın belirlediği yapısından,bireysel bir konuyu işlediği için temasından ayrılmaktadır.
Ayrıca serbest müstezatta kafiye kullanılırken serbest nazımda böyle bir durum söz konusu değildir.
Yine Kerem Gibi adlı şiirin ses benzerliklerini ve akışını sağlayan dilin kullanımı Her Şey Uzaktadır şiirinin kafiyeli, redifli ve ölçülü yapısından farklıdır.
2. Divan şiirinde aruz, öz şiirde hece ölçüsünün kullanılması bu şairlerin biçim kusursuzluğuna ulaşma çabalarının bir sonucudur. Oysa toplumcu şairlerde biçim ön planda değildir. Onlar için içerik önemli olduğundan serbest nazmı kullanmışlardır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
1. Y
D
D
Y
....Fütürizm.....Mayakovski
3. C
4. D